Duurzame ICT: hoe ga ik er als gemeente mee aan de slag?

 

Onze laptops en smartphones bestaan uit honderden verschillende onderdelen, van kunststoffen tot kostbare metalen. De toeleveringsketen is erg complex, van de mijnbouw in bv. Latijns-Amerika en de assemblage in Azië, tot de afvalverwerking in België. In elke schakel van de ICT-keten liggen er mogelijkheden om de te verduurzamen, en als eindgebruiker heb je als gemeente heel wat hefbomen in handen. . 

 

Zo is de manier waarop wij vandaag ICT gebruiken en afdanken sterk voor verbetering vatbaar. “Laptops, smartphones en co worden veel te snel afgedankt” zegt Kim Claes. “Gemiddeld na 1,5 tot 2 jaar voor smartphones, na 4 à 5 jaar voor laptops. De afvalberg groeit zienderogen. Tachtig procent van deze e-waste wordt niet gerecycleerd, maar komt op illegale stortplaatsen in Afrika of Azië terecht. Studies tonen aan dat de CO2-impact met maar liefst 28% daalt als je een laptop zes in plaats van vier jaar gebruikt.”

 

 

Een andere belangrijke hefboom die gemeenten in handen hebben is hun aankoopbeleid. Vandaag de dag worden toestellen bij aankoop voornamelijk geselecteerd op basis van prijs en performantie, waardoor duurzaam produceren geen must is voor bedrijven; “We moeten bedrijven verplichten om hun verantwoordelijkheid te nemen. Hoe meer grote consumenten hun eisen stellen op het vlak van faire en circulaire ICT, hoe meer de producenten hier rekening mee zullen moeten houden.” Zeker als die kopers hun vraag tot op zekere hoogte harmoniseren, zodat de elektronicabedrijven een eenduidige boodschap krijgen.

 

“Op dat vlak doet de ngo Electronics Watch heel waardevol werk,” vertelt Kim. “Alle publieke aankopers die lid zijn van dit netwerk nemen dezelfde standaardclausules op in hun offerte-aanvragen.” Daarnaast werkt Electronics Watch nauw samen met lokale organisaties in de productielanden van ICT. 

 

Sinds midden 2019 ondersteunt en adviseert Fair ICT Flanders dertig organisaties en gemeenten om hun ICT-beleid en -gebruik duurzamer te maken. Kim Claes: “We bundelen alle info in een gebruiksvriendelijke en overzichtelijke toolbox voor de deelnemende organisaties en gemeenten. Want dat is één van de grootste struikelblokken: veel organisaties willen wel gaan voor fair ICT, maar missen de concrete handvatten om aan de slag te gaan.” Ook al beweegt de ICT-markt maar heel langzaam, enkele pilootorganisaties zoals Stad Gent en KULeuven bewijzen vandaag dat je wel degelijk impact kan hebben.

 

 

Wil je na wat je hier leest meteen zélf duurzamer met ICT omgaan? Top! We vroegen Kim enkele laagdrempelige tips. 

 

Repareer, upgrade of kies voor refurbished. “Een toestel dat traag geworden is, wordt te vaak meteen afgedankt. Extra opslagcapaciteit toevoegen of de batterij vervangen is een betere piste,” zegt Kim. “Helaas vallen sommige toestellen, zeker smartphones, moeilijk te repareren. Daar hebben de producenten - en wetgevers - nog een lange weg af te leggen.” Je kan je apparaten ook laten refurbishen (of refurbished toestellen aankopen). Dat zijn professioneel gereviseerde en weer op punt gestelde toestellen, perfect om nog enkele jaren mee te gaan. 

 

Koop repareerbare toestellen, zodat je ze langer kan gebruiken. “In je bestek kan je eisen stellen over de vervangbaarheid en beschikbaarheid van de belangrijkste onderdelen, zoals de batterij en het moederbord. Toestellen waarvan je het RAM-geheugen, de SSD of harde schijf niet kan vervangen of upgraden, sluit je het best bij voorbaat uit.” 

 

Ga met leveranciers in dialoog over circulariteit, duurzaamheid en mensenrechtenschendingen in de keten. “Door kritische vragen te stellen, spoor je ICT-producenten aan om hun keten te controleren en problemen aan te pakken. Ook raden we aan om in contracten te formaliseren dat producenten ‘gepaste zorgvuldigheid’ op het vlak van mensenrechten - of Human Rights Due Diligence - toepassen doorheen hun toeleveringsketens,” suggereert Kim. 

 

Geef toestellen een tweede leven als ze niet meer voldoen. Je kan ze tweedehands verkopen, schenken aan tweedehandsorganisaties of binnen je eigen organisatie doorgeven aan medewerkers voor wie ze wel voldoen. “Zo geven verschillende stadsbesturen de computers van de administratie door aan de stedelijke lagere scholen,” tipt Kim. 

 

Lever afgedankte toestellen in voor recyclage. “Voor vele organisaties is hun inzamelpercentage verhogen nog een grote opdracht. Maar hoe belangrijk goed recycleren ook is, beschouw het echt als de laatste optie,” zegt Kim. “Een toestel afbreken tot op materiaalniveau en er een nieuw toestel van maken, veroorzaakt nog altijd veel uitstoot.”

 

Het duurzaamste toestel is het toestel dat je niet koopt. Bekijk dus of je toestellen efficiënter kan inzetten. Is een nieuw toestel echt nodig? Kan je op jouw kantoor één grote printer op een centrale plek zetten i.p.v. 20 kleintjes in de burelen? “Denk niet in toestellen, maar in een oplossing voor de behoeften die er zijn,” tipt Kim. “Houd toestellen langer in gebruik,” zegt Kim. “Dat is de beste strategie om de CO2-emissies en de bredere impact van ICT-toestellen te verlagen.” En bovendien kan je er kosten mee besparen.