Fruit voor je gemeente? Start een buurtboomgaard

Velt biedt een begeleidingstraject aan met als einddoel een groep buurtbewoners die samen een boomgaard op een ecologische wijze beheren. De uitgangssituatie kan verschillen: van een vergeten groene plek zonder bomen, enkele verwaarloosde fruitbomen tot een bestaande, gesloten boomgaard. De concrete taken zijn, in chronologische volgorde:
 

Stap 1

Tijdens de voorbereidende fase zit een Velt-medewerker rond de tafel met de grondeigenaar en eventuele andere betrokkenen (sociaal huis, school, …) en wordt een stappenplan opgemaakt. Verwachtingen en mogelijkheden worden afgetoetst. In deze fase onderzoekt Velt ook de geschiktheid van de locatie. Dit omvat: 

• Een advies over de bodemgeschiktheid (organische stof, pH) en, indien er
  vervuilingsrisico’s zijn of de opdrachtgever dit wenst, analyses van het fruit via een
  erkend labo.
• In geval van een bestaande boomgaard, evalueren we de gezondheid van de fruitbomen
  en geven we advies over het onderhoud van de boomgaard. In geval van een nieuwe
  boomgaard, geven we advies over geschikte fruitsoorten en boomvormen.

Stap 2

In overleg met de gemeente organiseren we een informatiemoment in de boomgaard voor alle
geïnteresseerde buurtbewoners en andere betrokkenen. Tijdens dit moment licht Velt toe wat
een buurtboomgaard is en wat er van de fruitwerkgroep wordt verwacht. Indien dit moment
samenvalt met de oogstperiode, kan er ook al samen geplukt worden. Na het informatiemoment is er de mogelijkheid voor buurtbewoners om zich in te schrijven voor de fruitwerkgroep en/of deel te nemen aan de workshops.

Stap 3

Samen met de gemeente, de buurtbewoners en betrokken organisaties zorgt Velt voor de
opmaak van het inrichtingsplan van het gehele perceel via een co-creatieve aanpak.
Tegelijkertijd adviseren we bij de concrete inrichting over:

• de indeling van het perceel, met de bepaling van de soorten, rassen en boomvormen van
  het fruit
• de randbeplanting omheen de boomgaard en de onderbegroeiing van de fruitbomen
• de ontmoetingsruimte en infrastructuur (zitbanken, berghok, aanvoer van water,..)

Stap 4

Een belangrijk succeselement is de begeleiding van de buurtbewoners die zorg dragen voor de boomgaard, de zogenaamde fruitwerkgroep. Bij deze begeleiding van de fruitwerkgroep heeft Velt twee doelstellingen voor ogen:

• de buurtbewoners leren samen ecologisch fruit telen. Pesticiden zijn overbodig in de
  boomgaard.
• de buurtbewoners nemen het beheer van de boomgaard op zich, ze krijgen het
  ownership van deze plek.

Hiervoor voorziet Velt de volgende begeleidingsmomenten:

• Voorbereiding en deelname aan de eerste twee start en -planningsbijeenkomsten van de
  fruitwerkgroep. Op deze bijeenkomsten overlopen we de verschillende rollen en taken
  voor het komende groeiseizoen, de planning van de workshops, de bestemming van de
  oogst en de communicatie binnen en buiten de groep.
• Basiscursus ecologisch fruit, 3 theorie en -praktijksessies waarbij ze samen leren over
  ecologisch fruit telen, tijdens het 1 e groeiseizoen.
• Praktijkbegeleiding in de boomgaard, tijdens het 1 e en 2 e groeiseizoen: 
  - In het eerste jaar organiseren we minstens 6 leer-, werk- en genietmomenten op
  maat van de groep. We volgen het ritme van de seizoenen voor de zomer- en
  wintersnoei, preventieve maatregelen tegen ziekten en plagen, oogst, bewaring
  en verwerking.
  - In het tweede jaar bieden we een traject van 4 momenten aan
• voorbereiding en deelname aan twee evaluatiebijeenkomsten: Op het einde van het 1 e
  groeiseizoen, stellen we via een co-creatieve aanpak een boomgaardreglement op,
  waarin alle afspraken rond het onderhoud van de boomgaard, de verdeling van de oogst
  en het besluitvormingsproces worden vastgelegd. Deze zal na het 2 e groeiseizoen
  geëvalueerd worden.

Begeleiding op maat 

De mogelijkheid om af te wijken van deze aanpak wordt voorzien. Dit kan bv. als blijkt dat er extra begeleiding nodig is, of als weersomstandigheden een goede begeleiding onmogelijk maken. In zulke situaties wordt telkens, in overleg tussen de gemeente en Velt, gezocht naar de beste oplossing waarbij de verdere evolutie van de fruitwerkgroep centraal staat.

Timing

De ervaring leert Velt dat een begeleiding tijdens twee groeiseizoenen de geschikte duur is
om een autonoom functionerende fruitwerkgroep te vormen. Voor de start van het eerste
groeiseizoen, is een voorbereidende fase van ongeveer 6 maanden nodig. In deze fase vindt
voorbereidend overleg, het onderzoek van de locatie, het informatiemoment en een eerste
aanzet voor de inrichting van de boomgaard.

Conclusie: een volledig traject heeft een looptijd van 2,5 jaar. In overleg met de gemeente
wordt i.f.v. specifieke verwachtingen en mogelijkheden de duur van het begeleidingstraject
aangepast.

• Beschikbaar stellen van een perceel waar de boomgaard kan gerealiseerd worden, en een
  lokaal dichtbij de boomgaard waar vergaderd kan worden.
• Aanstelling van één gemeentelijk personeelslid die het project opvolgt.
• Het verzorgen van de communicatie over de boomgaard naar de inwoners van de gemeente.
• Eventueel: inschakelen gemeentediensten voor specifieke taken bij de realisatie van de
  boomgaard, bv. bestellen plantgoed, leveren compost en gehakseld hout, …