Vorselaar maakt autodelen mogelijk voor iedereen

In een sociale woonwijk in Vorselaar staan sinds juli 2022 twee nieuwe elektrische deelwagens te blinken. En dat is geen toeval, maar een bewuste keuze. Want voor deze Antwerpse plattelandsgemeente is deelmobiliteit pas succesvol als iedereen er gebruik van kan maken. Burgemeester Lieven Janssens en Merel Vansevenant (Autodelen.net) vertellen hoe ze erin zijn geslaagd om een duurzaam en inclusief deelsysteem op poten te zetten. 

Voor initiatiefnemer en burgemeester Lieven Janssens was het van bij de start klaar en duidelijk. In zijn Vorselaar komt een autodeelsysteem dat voor iedereen toegankelijk is. Welgeteld 60.000 euro trok het lokaal bestuur uit om die ambitie te realiseren. Hij ging dus niet halsoverkop over tot de aankoop van twee deelwagens, maar startte samen met Autodelen.net een pilootproject. “De perfecte manier om al doende expertise op te bouwen, draagvlak te creëren en stap voor stap het systeem verder te verfijnen”, aldus de burgemeester.

Opvallend is dat bij de inwoners zelf geen concrete vraag was naar autodelen. Toch koos Vorselaar bewust om 60.000 euro te investeren. Waarom precies? 

Lieven: We proberen als gemeente op het vlak van duurzaamheid stelselmatig een voorbeeldrol op te nemen. En we weten dat mensen pas duurzame keuzes maken wanneer ze een aantrekkelijk en voordelig alternatief voorgeschoteld krijgen. Door een breed en complementair palet aan alternatieven te voorzien, creëer je duurzame oplossingen waar mensen op termijn geen nee tegen kunnen zeggen. Autodelen is daarin voor ons een belangrijk extra element in een breder en duurzaam verhaal van sterk openbaar vervoer en fietswegen. 

Toegankelijk van bij de start

Vorselaar is de eerste plattelandsgemeente die een autodeelsysteem ontwikkelt voor iedereen. Dat is echt mooi, maar in hoeverre hebben mensen in financiële onzekerheid de mentale ruimte om die duurzame keuze te maken? Hebben ze niet vooral andere bezorgdheden?

Lieven: We zien wel vaker dat mensen niet altijd de meest rationele en slimme keuzes maken. De auto wordt door velen nog steeds gekoesterd en gezien als een statussymbool. Maar tegen welke prijs? Hoe gek is het dat je je blauw betaalt aan een verzekering en onderhoudskosten voor een auto die 90% van de tijd stilstaat? En ben je werkelijk zo vrij wanneer je dagelijks in de file staat, met je auto op onderhoud moet of op zoek moet naar een parkeerplaats? Mensen die elke maand worstelen om hun rekening te betalen, zijn net extra gebaat bij autodelen. Het is niet alleen een slimme manier om kosten te besparen, maar ook een manier om heel wat andere praktische zorgen te doen verdwijnen. 

Merel: We zien ook dat autodelen pas echt werkt voor iedereen als het mainstream wordt. Daarom is het interessant dat Vorselaar inclusie niet ziet als een doel op zich, maar als een belangrijke basis om iedereen drempelloos mee te krijgen, eens de massa overtuigd is. Als je vanuit die ingesteldheid vertrekt, is dit een win-win voor iedereen: het gebruik van deelauto's gaat omhoog en je stigmatiseert niets of niemand. 

Welke drempels ondervinden mensen met beperkte middelen vandaag om een deelauto te gebruiken?

Lieven: Twee praktische zaken maken het fysiek doorgaans onmogelijk: je hebt een smartphone nodig om een auto te reserveren en een betaalkaart om de ritten te betalen. Om hieraan tegemoet te komen, geven we vanuit de gemeente enkele smartphones in bruikleen, op voorwaarde dat ze instappen in een begeleidingstraject dat hen digitaal vaardig maakt. Voor mensen die geen betaalkaart hebben omdat ze in budgetbeheer zijn bijvoorbeeld, gebeurt de afrekening via onze sociale dienst.

Daarnaast houdt ook de prijs en een zekere terughoudendheid om met een onbekend systeem te werken, mensen tegen. Als oplossing daarvoor hebben we een sociaal tarief aan de helft van de kostprijs voor wie binnen het sociaal statuut valt én leiden we buddy’s op die mensen begeleiden bij hoe alles werkt. 

Geïntegreerde aanpak

Interessant! Zijn deze oplossingen het resultaat van gesprekken met de doelgroep zelf?

Lieven: Al jaren bouwen we aan een betrokken bestuur door een goede samenwerking tussen diensten en mensen onderling. Zo hebben we op vlak van welzijn een permanente samenwerking met Welzijnsschakel ‘t Kiertje. Een medewerker van ons volgt hun werking op en krijgt over allerhande thema’s signalen toegestuurd. Ook gaan we op het welzijnsplatform elke 4 maanden samen in gesprek met onze maatschappelijk werkers. 

Concreet hebben we dus op verschillende momenten signalen opgevangen: van de experten van Autodelen.net tijdens dit traject, maar evengoed van maatschappelijk werkers of van inwoners op een georganiseerde infoavond over het thema. Al die inzichten hebben we bij elkaar genomen en uitgewerkt tot deze oplossingen. In feite plukken we dus, naast de expertise van Autodelen.net in dit pilootproject, ook de vruchten van de geïntegreerde en betrokken aanpak die we al jaren hanteren. 

Belangrijke kantelmomenten

Een duurzaam en toegankelijk deelsysteem op poten zetten is één iets, mensen ervan overtuigen om het te gebruiken nog iets anders. Hoe pakken jullie dat aan?

Merel: Overstappen naar autodelen doe je meestal niet van vandaag op morgen. Doorgaans staan mensen erbij stil als er iets verandert in hun leven: een nieuw huis, een nieuwe job of gezinssituatie. En omdat mensen in een kwetsbare positie doorgaans niet de luxe hebben om op lange termijn te denken, zijn die kantelmomenten voor hen extra belangrijk. De kunst is om ze te detecteren en zo in te zetten dat ze een duurzaam alternatief zien waar ze geen nee tegen kunnen zeggen.

Lieven: Voor ons was zo’n kantelmoment bijvoorbeeld enkele maanden voordat de nieuwe inwoners van de sociale woonwijk hun nieuwe woning gingen betrekken. Wij hebben bewust geen parkeerplaatsen voorzien in de wijk en de inwoners daar toen over aangesproken: “Is jullie verhuis geen moment om na te denken over een andere mobiliteit? Er zijn geen parkeerplaatsen, maar wél twee deelauto's. Het zou je zoveel kosten en zorgen kunnen besparen.”

Merel: Samenwerking is noodzakelijk om die kantelpunten te detecteren. Zo werden medewerkers van de diensten ruimtelijke ordening en sociale huisvesting opgeleid over wat autodelen precies is en hoe ze juist kunnen inschatten of en wanneer ze moeten doorverwijzen. Die oren en ogen zijn hét voordeel van een kleine gemeente en maken dat je op het juiste moment de koppeling kan maken. 

Ondertussen staan de twee deelwagens er al een jaar. Hoe kijken jullie naar het gebruik ervan: wordt het systeem vaak gebruikt, ook door mensen die het financieel moeilijker hebben?

Lieven: Als we vergelijken met onze buurgemeenten doen we het wel goed, maar de aantallen blijven voorlopig beperkt tot een tiental gebruikers. Dat is niet zoveel als we hadden gehoopt, maar we blijven geloven in het potentieel. Elke persoon is er eentje en dat zal mettertijd ook groeien. 

Zo’n pilootproject is een permanent proces van proberen, evalueren en bijsturen. Zo gaan we in de toekomst een van de twee wagens op een andere plek zetten, nog sterker werken met buddy’s en vlakbij de deelauto’s een fietsenstalling plaatsen. Zo kunnen mensen die niet in de eigen straat van de deelauto’s wonen, er ook gemakkelijk gebruik van maken. 

Merel: Autodelen heeft altijd wat tijd nodig om van de grond te komen, zeker in een landelijke context. Mensen doen niet zo snel hun eerste, tweede of derde wagen weg, moeten kunnen wennen aan het idee en de tijd krijgen om die stap te zetten. In die zin is het belangrijk dat een autodeelsysteem niet meteen op de schop gaat als de resultaten niet voldoen aan de verwachtingen.

Gemeentelijke vloot

Welke ambities hebben jullie nog voor de toekomst?

Lieven: Als het gebruik verhoogt, willen we de aard van onze voertuigen diversifiëren en bijvoorbeeld ook investeren in een gezinswagen. In de toekomst gaan we ons ook richten op bedrijven en ondernemers. Zij kopen veel bedrijfswagens aan die meer kosten dan ze er als bedrijf uithalen. Hier zien we een groot potentieel in een deelauto systeem voor sporadische verplaatsingen.  

Zelf hebben we ook beslist om onze gemeentelijke auto’s stelselmatig af te bouwen en voluit te gaan voor een autodeelsysteem. Zo geven we zelf het goede voorbeeld en maken we de auto’s ook zichtbaar in onze straten. 

Sterke regierol

Is zo’n autodeelproject weggelegd voor elke gemeente? Wat zijn de voorwaarden om dit succesvol te volbrengen?

Merel: Een duidelijke visie op duurzame mobiliteit in de gemeente is belangrijk. Zo zal een deelauto systeem niet renderen als andere vormen van mobiliteit niet goed zitten en worden gepromoot. Een duidelijke regierol voor de gemeente, zoals in dit traject het geval was, maakt ook zoveel mogelijk. Je bent zelf betrokken en bepaalt samen met verschillende partners de spelregels: het systeem dat je wil opzetten, de plaats, het budget en de tijd die je erin wil steken. Ook geeft het de vrijheid om het aanbod waar nodig consequent samen verder uit te rollen en bij te sturen. 

Lieven: Het enige wat ik nog zou toevoegen is het belang van politieke steun en wil. De visie die je als gemeente hebt, moet gedeeld zijn en beleidsmatig verankerd worden in een duidelijk visiedocument met basiskader en reglement. Dan weet je waarom je iets doet en kan je er bij discussies op terugvallen. En dan natuurlijk ook het besef dat dit traject een werkproces is dat je moet blijven evalueren en bijsturen waar nodig. Enkel zo kan het op termijn echt van de grond komen.

____

Zelf een autodeelproject starten? Contacteer merel@autodelen.net of check dit aanbod voor meer info.