U bent hier

Samentuinen langs de spoorweg in Etterbeek

Bron: 
Velt
Foto Velt

We willen de natuur in de stad doen heropleven, zelfs aan de rand van een spoorweg, wat op het eerste gezicht niet bepaald uitnodigend is.

Voor de Brusselse gemeente Etterbeek betekent tuinieren zoveel meer dan planten in de grond zetten. Daarom stelt ze al vanaf 2010 een stuk grond van 2700 m² gratis ter beschikking aan haar bewoners.  ‘We willen mensen verbinden’, stelt Nathalie Urbain, die samen met Marie Feller van Etterbeek Durable dit project in goede banen leidt.
 
Aan de rand van de spoorweg liggen de participatieve tuinen van Etterbeek. In 2009 werden de tuinen op initiatief van de gemeente aangelegd op een stuk grond van Infrabel. Daarop kunnen bewoners van de gemeente na aanvraag op ecologische wijze tuinieren.
 
De tuinen bestaan uit meerdere delen en subprojecten. Je vindt er naast moestuinen ook een ontmoetingszone, een collectieve composthoop, een tuin voor aangepast tuinieren, een zone voor biologische groenteteelt en een boomgaard. Elke zone van de tuin wordt beheerd door een sociale vereniging of milieuvereniging.
 
Collectieboomgaard
 

We willen mensen verbinden’, stelt Nathalie Urbain, die samen met Marie Feller van Etterbeek Durable dit project in goede banen leidt.

Zo deed de gemeente beroep op de vereniging Flor & Pomone voor de aanleg van een ‘colllectieboomgaard'. ‘Die gebruiken we om oude rassen te behouden’, zegt Nathalie. ‘We kozen samen met de oprichter van Flor & Pomone, Jean-Pièrre Wesel, voor een grote diversiteit aan grootfruit en kleinfruit, maar ook een diversiteit aan vormen en technieken. We hebben bijvoorbeeld bomen in vrije vorm en in geleide vorm. En achteraan in de boomgaard hebben we een vierkante experimentele boomgaard aangelegd. Het is een boomgaard in de vorm van een vierkant die in het midden ruimte biedt voor een moestuin.'
 
Nadat Jean-Pièrre Wesel zich terugtrok uit de tuinen, werd Françoise De Smet, lid van Flor & Pomone, aangesteld voor het beheer van de boomgaard. Haar mening over de boomgaard: 'Sommige variëteiten zijn niet geschikt voor de leivorm, waardoor ze nu naar alle kanten groeien. Het is dus eigenlijk een voorbeeld van hoe je het niet zou moeten doen', lacht ze. 'Maar daar leren we van.'
 
Drie doelen
 
 

We vinden het belangrijk om zoveel mogelijk natuur en biodiversiteit in de stad te brengen', vertelt de schepen van ecologische transitie Françoise De Halleux

En leren is een van de doelen van de tuin. Daarom geeft Françoise acht keer per jaar een workshop om mensen te tonen hoe je een boomgaard beheert. Je leert er de technieken van enten, snoeien, occuleren en opbinden. De workshops zijn gratis, maar het is de bedoeling dat je na de les ook zelf aan de slag gaat en de boomgaard mee beheert.
 
Daarnaast wil de gemeente haar burgers de mogelijkheid geven om meer met de natuur in contact te komen. 'We vinden het belangrijk om zoveel mogelijk natuur en biodiversiteit in de stad te brengen', vertelt de schepen van ecologische transitie Françoise De Halleux. 'Daarom hebben we in de tuinen ook kippen, bijenkasten en een vijver. We willen de natuur in de stad doen heropleven, zelfs aan de rand van een spoorweg, wat op het eerste gezicht niet bepaald uitnodigend is.'
 
Het derde doel is om de bewoners meer met elkaar in contact te brengen door hen een ontmoetingspek aan te reiken. De tuin is er dus ook om sociale redenen. Ze brengt namelijk heel wat mensen bij elkaar. Tuiniers en vrijwilligers doen er hun ding. 'De groep wordt steeds groter', weet Françoise te vertellen.
 
Spanningen
 
Maar zo’n grote groep mensen zorgt af en toe voor spanningen. Vooral bij de verdeling van de oogst is dat het geval. 'Het globale principe in de tuin is dat de oogst verdeeld wordt onder de tuiniers en de deelnemers van de workshops of werkdagen', zegt Nathalie van de gemeente.
 
In de praktijk loopt het volgens Françoise daarentegen vaak anders: 'Sommige personen hebben de neiging om niet aan anderen te denken en zichzelf rijkelijk te bedienen. Jammer is ook dat het fruit vaak geplukt wordt voordat het rijp is. Dat proberen we nu te vermijden door bij iedere boom een paneel te zetten met daarop een vermelding van het ras en van wanneer het fruit plukklaar is.'
 
 

Het globale principe in de tuin is dat de oogst verdeeld wordt onder de tuiniers en de deelnemers van de workshops of werkdagen

Een participatieve tuin is dus wel leuk, maar zorgt voor heel wat uitdagingen. 'Een van de grootste uitdagingen is om mensen te leren delen', zegt Françoise. 'Dat geldt voor de hele tuin. Als gemeente kun je dat door mensen niet ineens te veel te geven en door hen de juiste zorg en nodige begeleiding te geven. De gemeente kan niet verwachten dat de tuiniers aan sociaal werk doen. Als je te veel gewicht bij de vrijwilligers legt, raak je ze kwijt.'
 
Uitdagingen
 
Of de gemeente nog verdere plannen heeft met de tuinen? Zeker wel. 'De tuinen veranderen voortdurend, dus we weten wat te doen. En er staat nog een nieuw project op de planning. Zo willen we het Jean-Félix Happark binnenkort ook van een participatieve tuin voorzien. Een aantal nieuwe elementen, zoals een aquaponie (een systeem dat planten op water kweken en waterdieren kweken, combineert in een ecologisch evenwicht, red.), zullen hierin geïntegreerd worden. Maar dat is iets voor volgend jaar.'