Minder impact van uw woning op het milieu? Kies voor circulair bouwen
Het verlies aan materialen en de afvalstromen beperken. Dat is het opzet van circulair bouwen. Hoe kunt u uw gezinswoning circulair bouwen?
©Pieter Van Eenoge
Na de afbraak van de meer dan 100 meter hoge WTC-torens in de buurt van het Brusselse Noordstation bleef 30.000 ton puin over. In plaats van het af te voeren naar het stort, werd het verzameld, gesorteerd, verbrijzeld en omgevormd tot aggregaten om nieuw beton te maken. Dat zal gebruikt wordt voor het nieuwe ZIN-vastgoedproject op dezelfde plaats. Daarnaast wordt 95 procent van de materialen van de oude WTC-torens behouden, hergebruikt of gerecycleerd. Daarmee is het project een schoolvoorbeeld van circulair bouwen.
‘Circulair bouwen gaat in essentie over het sluiten van kringlopen in de bouw en het beperken van de afvalstromen. Voor privéwoningen staat de werkwijze nog in de kinderschoenen, maar er bestaan almaar meer voorbeelden. Ook de interesse groeit', zegt Stijn Brancart, expert circulair bouwen bij het Vlaams instituut voor bio-ecologisch bouwen en wonen (VIBE) en onderzoeker aan de VUB. Hoe kunt u dat realiseren voor uw woning?
Hergebruik van bestaande materialen
De eerste stap is te kiezen voor hergebruik van bestaande materialen. ‘Eigenlijk is renovatie een vorm van circulair bouwen. Je hoeft niet alles af te breken. De structuur is vaak al 60 procent dat je niet hoeft te vervangen’, zegt Brancart.
Met C-Bouwers.be hebben Bond Beter Leefmilieu en VIBE een onlinedatabank met circulaire bouwproducten en diensten ontwikkeld.
Het eenvoudigste is materialen van uw eigen project opnieuw te gebruiken, maar u hoeft zich daartoe niet te beperken. Ook een nieuwbouw kan met tweedehandsmaterialen. Tal van initiatieven spelen daarop in en bieden tweedehandsbouwmaterialen aan. Zo is het Brusselse Rotor DC gespecialiseerd in het demonteren en verkopen van een gamma aan tweedehandsbouwmaterialen. Dat blijft niet beperkt tot bakstenen en hout, maar gaat evengoed over verlichting, deuren en zelfs wastafels uit de jaren 70.
Opalis.eu brengt handelaars - die vaak afbraakwerken doen - samen die materialen voor hergebruik te koop aanbieden. ‘Een pijnpunt is dat er vandaag nog geen verdienmodel is voor wie sloopt. Wie herbruikbaar bouwafval inlevert, wordt daar niet voor vergoed. Het zou pas echt circulair zijn mocht je er ook nog een vergoeding voor krijgen’, zegt Brancart.
Nieuwe materialen met lange levensduur
Hoe ambitieus een project ook is, het zal nooit mogelijk zijn om voor alles tweedehandsmaterialen te gebruiken. ‘Nieuwe materialen moeten op termijn hun waarde bewijzen, doordat ze een lange levensduur hebben, makkelijk demonteerbaar zijn of later hergebruikt kunnen worden in andere bouwprojecten’, zegt Brancart. Staal en aluminium zijn voorbeelden van materialen die lang meegaan. ‘In de praktijk worden ze echter nog te snel afgevoerd. Voor zulke materialen moet niet de levensduur maar ook de gebruiksduur verlengd worden’, zegt Brancart.
Het aanbod van materialen die makkelijk te demonteren zijn en aan het einde van hun levensduur elders kunnen worden gebruikt groeit. Zo kunnen de scheidingswanden van Juunoo snel gemonteerd maar ook gedemonteerd worden, waardoor ze eenvoudig hergebruikt kunnen worden. Hebt u de wanden niet meer nodig? De fabrikant geeft een buybackgarantie.
‘In de verlichtingssector zijn er de initiatieven van Philips Lighting en Etap Lighting, die zich wel nog voornamelijk op de kantorenmarkt richten. De insteek is ‘product as a service’: ik wil licht, maar ik hoef niet noodzakelijk eigenaar van de verlichtingsarmaturen te zijn’, zegt Brancart. ‘De Belg met de baksteen in de maag moet ook van het idee af dat je de stenen moet metselen of lijmen, omdat die verbindingen niet omkeerbaar zijn. Wie circulair wil bouwen kan kiezen voor stenen die met kliksystemen worden geplaatst, waardoor ze later makkelijk opnieuw kunnen worden gebruikt.’
Met C-Bouwers.be hebben Bond Beter Leefmilieu en VIBE een onlinedatabank met circulaire bouwproducten en diensten ontwikkeld. Ook op de website van Vlaanderen Circulair is veel informatie te vinden.
Recycleerbaar of afbreekbaar
Voor materialen die niet hergebruikt kunnen worden, moet aandacht besteed worden aan het einde van de levensduur. De voorkeur moet gaan naar materialen waarvoor hoogwaardige recyclage mogelijk is of die makkelijk afbreekbaar zijn. ‘Met stro sluit je bijvoorbeeld de biologische cyclus. Stro groeit snel, hoeft geen verdere bewerking en breekt snel af’, zegt Brancart. Ook leem en schelpjes zijn goede voorbeelden.
Aanpasbaarheid en flexibel ontwerp
Circulair gaat niet alleen over een doordachte keuze van de materialen. ‘We brengen circulair bouwen vaak samen met toekomstgericht bouwen. De woning moet makkelijk aanpasbaar zijn om aan toekomstige woonnoden of functies te kunnen voldoen’, zegt Brancart. Wat als de kinderen het huis uit zijn? Op latere leeftijd verhuizen veel mensen, maar dat hoeft misschien niet. Met een flexibel woningontwerp kan een woning aangepast worden aan de verschillende levensfases en tijdens haar levensduur verschillende invullingen kan krijgen.
WAT MET HET KOSTENPLAATJE?
Energiebesparende investeringen voelt u onmiddellijk in uw portemonnee dankzij een lagere energiefactuur. ‘Een onmiddellijke winst is er bij circulair bouwen niet. Maar weet dat de meest eenvoudige circulaire oplossingen vaak het interessantst en ook het goedkoopst’, zegt Stijn Brancart, expert circulair bouwen bij het Vlaams instituut voor bio-ecologisch bouwen en wonen en onderzoeker aan de VUB. ‘Recuperatiematerialen zijn niet altijd goedkoper, maar ze hebben wel hun kwaliteit al bewezen. Circulair bouwen bewijst zich vooral op de lange termijn, omdat je kiest voor materialen met een lange levensduur of die makkelijker te onderhouden of vervangen zijn.’
‘Wees altijd kritisch bij de keuze van materialen. Wat heb je echt nodig en wat heeft de meeste impact? De jongste jaren lag de focus op energiezuinigheid, maar we moeten ook naar de materialen kijken. Meer isolatie levert een extra waarde op, maar er is ook meer materiaal nodig. Het vaak gebruikte isolatiemateriaal PUR is energetisch goed, maar het is niet circulair, omdat het niet gerecycleerd kan worden. PUR wordt vaak gespoten, waardoor het onmogelijk is om gemakkelijk weg te halen en te hergebruiken.’
De aanpasbaarheid levert voordelen op. ‘We kijken ook naar de quick wins. Je kan slim nadenken over het plan om makkelijker van functies te wisselen. Als je op termijn twee kamers wil samenvoegen, kan je erop letten dat de wand tussen die twee kamers niet dragend is’, zegt Brancart.
