Geen applaus voor het instrumentendecreet

Vorige week werden in het Vlaams Parlement hoorzittingen georganiseerd over het nieuwe instrumentendecreet. Dat moet tools aanreiken om werk te maken van de bouwshift. Zo worden schadevergoedingen om een bouwzone van bestemming te wijzigen verhoogd en komen er extra mogelijkheden voor zonevreemde activiteiten in leegstaande landbouwbedrijven. Uit heel diverse hoeken kwam er kritiek: de gemeentebesturen vrezen voor een onbetaalbare bouwshift, volgens de stedenbouwkundige wereld zullen de instrumenten contraproductief werken, academici wijzen op de grote complexiteit en ook volgens juristen hangt het decreet met haken en ogen aan mekaar. Een duidelijk signaal aan het Parlement: stuur dit decreet grondig bij. 
 
De Vlaamse regering wil met het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen werk maken van een bouwshift, waarbij we nieuwe woningen bouwen in stads- en dorpscentra en niet langer overal open ruimte innemen. Met dit ontwerpdecreet wil de regering daarvoor instrumenten voorzien.  
 
Een voorbeeld van zo’n instrument: de planschadevergoeding die herzien wordt. Dat is de vergoeding die je krijgt als een grond waarop je mag bouwen omgezet wordt naar een bouwvrije zone. Om de bouwshift verteerbaar te maken voor de eigenaars van die gronden, is een correcte vergoeding nodig. Dat bleek onder meer uit het mislukken van de boskaart, waarmee de vorige regering zonevreemde bossen wou beschermen. Die lokte zodanig veel protest uit van de - veelal particuliere - eigenaars van bouwgronden met bos, dat de zaak is afgevoerd. 
 
Dus, een juiste vergoeding om de bouwshift erdoor te krijgen: ja, graag! Nu bedraagt de planschadevergoeding 80 procent van de aankoopwaarde. In het voorstel dat nu op tafel ligt, wordt dat opgetrokken naar de huidige marktwaarde. Maar zo zal de rekening voor overheden in de miljarden lopen. Dat geld is er niet. Daarom vreest onder meer VVSG voor een onbetaalbare bouwshift. Vanuit BBL stellen we al langer voor om de vergoedingen te berekenen op basis van de volledige aankoopwaarde. Zo verlies je als eigenaar geen geld, maar strijk je ook geen speculatieve meerwaarde op. En voor overheden blijven bestemmingswijzigingen betaalbaar. 
 
Wat met leegstaande boerderijen?
 
Een tweede groot knelpunt dat tijdens de hoorzittingen aan bod kwam, is de zogenaamde ‘convenant- en ­contractbenadering’. Op basis van een convenant kan de gemeente een contract afsluiten met individuele eigenaars om in landbouwgebieden zonevreemde functies toe te laten voor maximaal tien jaar. Ook als die zonevreemde functie volgens de wet niet mogelijk is, bijvoorbeeld het voorzien van appartementen. 
 
Vanuit juridische hoek is er op de hoorzittingen op gewezen dat dit een bijzonder wankele constructie is. Met een individueel contract kan je niet zomaar afwijken van de algemene stedenbouwkundige regels. Bovendien is ook de vraag wat er na tien jaar zal gebeuren. De kans is groot dat de zonevreemde activiteiten gewoon verder gedoogd zullen worden. Met als eindresultaat nog meer verrommeling in landbouwgebieden. 
 
Parlement aan zet
 
De bal ligt nu in het kamp van de meerderheidspartijen in het Parlement. De vraag is of die het decreet willen bijsturen, wat ingaat tegen eerder gemaakt politieke afspraken. Na de hoorzittingen leken oppositie en meerderheid het er wel over eens dat het decreet na de krokusvakantie niet gewoon goedgekeurd kan worden in de commissie. Het is alvast hoopgevend dat de politieke bespreking in de commissie twee weken is uitgesteld. Blijkbaar willen ze ook binnen de meerderheidspartijen de zaak eerst grondig bespreken.