U bent hier

Dossier woonuitbreiding: Red de open ruimte, versterk de kern. Mogelijkheden en voorbeelden voor lokale besturen.

Bron: 
BBL, 16 mei 2017
Originele titel: 
Betontaart met vijf kaarsen: Vlaamse regering zet woorden niet om in daden

Slecht gelegen woonuitbreidingsgebieden schrappen: het was één van de kortetermijnacties die de Vlaamse regering goedkeurde in mei 2012. Exact 5 jaar later is van die ronkende engagementen nauwelijks iets in huis gekomen. Nochtans hebben we die open gebieden helemaal niet nodig om voldoende huizen te bouwen om de bevolkingsgroei op te vangen. “Het is hoog tijd dat de Vlaamse regering toont dat het menens is met de betonstop in Vlaanderen”, vinden Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu.

Maatschappelijke kost loopt hoog op​

Huizen die regelmatig onder water lopen, recordfiles, miljoenen doodgereden dieren op onze wegen: de ruimtelijke ordening in Vlaanderen is een miskleun met een hoogoplopende maatschappelijke kost. Nu al hebben we grote problemen wanneer het hard en lang regent. En we dreigen het nog erger te maken. Hoewel de klimaatverandering ons tot actie verplicht, gaat de betonnering van Vlaanderen gewoon door: we verliezen 6 hectare open ruimte per dag.

Woonuitbreidingsgebieden helemaal niet nodig

Bevolkingsprognoses geven aan dat Vlaanderen de komende decennia zal groeien van 6 naar 7 miljoen inwoners, wat maakt dat er tegen 2030 nood is aan 330.000 extra woningen. Tegen 2050 zijn er een half miljoen extra woongelegenheden nodig. Die kunnen perfect opgevangen worden in de bestaande stads- en dorpskernen. Volgens recent onderzoek staan er ongeveer 75.000 woningen leeg. Daarnaast zijn er 11.000 leegstaande handelspanden en 15.000 leegstaande bedrijfsgebouwen.

Naast die leegstaande gebouwen, liggen er heel wat onbebouwde bouwgronden in Vlaanderen, in woonzones. In totaal gaat het om 30.000 ha. Naar schatting 20% daarvan ligt in stedelijke gebieden, 40% in kleinere gemeenten en dorpen. Deze goed gelegen woongronden volstaan ruimschoots om de verwachte bevolkingsgroei op te vangen.

En dan is er nog veel onderbenutte ruimte. Een voorbeeld zijn supermarkten, veelal in één bouwlaag, met grote parkings errond. In de grote en kleinere steden blijkt het te gaan om 240 supermarkten, met 388 ha aan parkings. Onderzoekers becijferden dat we de bevolkingsgroei van de volgende tien jaar kunnen opvangen door bovenop de supermarkt te bouwen.

Deze ‘superwoonmarkt’ past helemaal binnen het idee om het ruimtelijk rendement te verhogen, zoals minister Schauvliege wil doen met het nieuwe Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Door de bebouwde ruimte slimmer te gebruiken, hoeft geen nieuwe open ruimte aangesneden te worden.

Ook binnen de bestaande woningvoorraad zijn er heel wat kansen om de ruimte intensiever te gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld door oude villa’s op een groot perceel te vervangen. Een voorbeeld is het pilootproject ‘De duurzame wijk’ in Waregem. Een versleten, energieverslindende villa maakte plaats voor zeven passieve rijwoningen met een gezamenlijke tuin. Meer doen met minder ruimte biedt veel kansen om open ruimte voor natuur en bos te vrijwaren voor de toekomst.

Overbodige woonuitbreidingsgebieden vrijwaren van woningbouw

Exact 5 jaar geleden keurde de Vlaamse regering onder minister Muyters het Groenboek Beleidsplan Ruimte goed. Dat plan vormde de blauwdruk voor het huidige Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV), de nieuwe “ bijbel” van de ruimtelijke ordening in Vlaanderen. Tegen het zomerreces moet het BRV goedgekeurd worden. De intenties van het BRV zijn goed: open ruimte behouden, robuuste groene klimaatbuffers creëren en natuur- en landbouwgebieden met elkaar verbinden.

Om te tonen dat het de regering menens was, keurde ze vier kortetermijnacties goed. Zo zouden op korte termijn woonuitbreidingsgebieden die niet geschikt zijn voor woningbouw, gevrijwaard worden.

Na vijf jaar niets in huis gekomen van kortetermijnengagementen

Van dat kortetermijnengagement is vijf jaar later nauwelijks iets in huis gekomen. 13.748 hectare slecht gelegen woonuitbreidingsgebieden liggen nog altijd klaar om verkaveld te worden. En ondertussen neemt de regering beslissingen die in strijd zijn met de betonstop die ze in 2040 wil bereiken. Denk bijvoorbeeld aan de versoepeling om te mogen bouwen in landschappelijk waardevol agrarisch gebied. Veel woonuitbreidingsgebieden kunnen zinvol ingezet worden voor bos- en natuurontwikkeling. Het gaat vaak om grotere, aaneengesloten stukken grond, veelal gelegen aan de rand van gemeenten, waardoor ze de grote vraag naar 'natuur op wandelafstand’ kunnen invullen. Daarom stellen Natuurpunt en BBL voor om de overbodige woonuitbreidingsgebieden om te zetten naar natuur- of bosuitbreidingsgebieden.

Moment van de waarheid

Met het nieuwe BRV breekt het moment van de waarheid aan. Kiezen we voor een klimaatbestendig Vlaanderen dat komaf maakt met de ruimtelijke wanorde, of draaien de betonmolens gewoon door?

Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu vragen om de kortetermijndoelstelling uit 2012 meteen uit te voeren, met name de slecht gelegen woonuitbreidingsgebieden te schrappen, de voorgestelde versoepelingen op vlak van het vergunningenbeleid af te wijzen.