U bent hier

De tijdgeest rijpt voor meer beleid rond natuur in de stad

Bron: 
De Standaard 27 mei 2017
Originele titel: 
Het beestje bij zijn naam noemen
Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publisch.be.

Opinie

HANS VAN DYCK

  • Wie? Hoogleraar gedragsecologie Earth & Life Institute (UCL).
  • Wat? De forse achteruitgang van insecten moeten we ernstig nemen. Biodiversiteit hoort een verhaal van economie, landbouw, sociaal beleid en volksgezondheid te zijn.

De Assels, Gent.

De overheid moet werk maken van een ambitieuzer natuur- en bosbeleid, zegt Hans Van Dyck. De klok tikt om de vele insectensoorten die met uitsterven zijn bedreigd te beschermen.
 
Een maatschappij in tijden van verandering kent veel bouwwerven. Oude recepten zijn niet langer geknipt voor nieuwe tijden. Er is nood aan analyse, reflectie, visie, wervende verhalen, innovatie en daadkracht. Sturen en bijsturen, leren uit successen en mislukkingen, terwijl de klok tikt. Het schouwtoneel rond de boskaart afgelopen maandag maakte van de internationale dag van de biodiversiteit een hilarische editie (DS 22 mei) .
Hoe staat het ondertussen met die werf rond het leven op onze planeet, Vlaanderen incluis? Volgens de indicatoren van het kabinet-Schauvliege zit alles snor, want iedereen is ontevreden. Maar wat als we het cynisme achter ons laten en de vinger aan de pols houden met wetenschappelijk verantwoorde methoden?

Ontdiering

Er borrelen veel ongemakkelijke waarheden op. In 2014 rapporteerde een uitgebreid panel van internationale wetenschapslui in het topvakblad Science dat we ondanks toegenomen inspanningen van overheden en natuurorganisaties niet op koers zitten om tegen 2020 beduidend weerwerk te kunnen bieden tegen de zorgwekkende afbraak van de diversiteit aan levensvormen. Ondanks de initiatieven van de Verenigde Naties (de Aichi-doelstellingen 2011-2020) en de ambitieuze biodiversiteitsstrategie 2020 van de Europese Commissie, schurkt ons huidig beleid inzake biodiversiteit nog te veel aan tegen business as usual. Een moeizaam natuur- en bosbeleid dat ambitie mist, hoewel het al veel politieke energie kostte. Keuzes van nu zijn bepalend voor de biodiversiteit van morgen.

Voor vitamine C zijn we erg afhankelijk van insectenarbeid en de koffie in onze mokken rekent op bestuivende insecten

In vakbladen wordt courant gesproken over de gevolgen van defaunation. In het Nederlands kennen we ‘ontluizen’, maar het werkwoord ‘ontdieren’ heeft het nog niet tot in het Groene Boekje geschopt. Het regionaal en mondiaal uitsterven van soorten, maar ook de systematische afname van de aantallen van veel soorten gaat onverminderd door. Over de aantalsschommelingen van enkele groepen die goed gevolgd worden via citizen science-projecten, tekenen zich te vaak negatieve trendlijnen af. Het gaat niet om een handvol favoriete specimens, maar grote groepen soorten krijgen meer dan forse klappen in het antropoceen. Daar verandert een jaar met veel wespen niets aan.

In een Duits natuurreservaat oogstten onderzoekers in hun gestandaardiseerde vallen nu 78 procent minder biomassa aan insecten dan 24 jaar geleden.

Jobs, jobs, jobs

Nu maandag start de week van het insect en in het bijzonder die van de bij. Where have all the insects gone? vroeg Science zich pas nog af. In een Duits natuurreservaat oogstten onderzoekers in hun gestandaardiseerde vallen nu 78 procent minder biomassa aan insecten dan 24 jaar geleden. Waarom is het erg dat we het met minder klein grut moeten stellen? Insecten presteren veel jobs in natuurlijke en landbouwecosystemen. Dat is op diverse manieren van belang voor de mens.

Internationale experts maken zich zorgen over de bestuiving van gewassen en fruit, maar ook van wilde planten. Voor vitamine C zijn we bijvoorbeeld erg afhankelijk van insectenarbeid. De koffie in uw mok rekent op bestuivende insecten. De honingbij kent diverse problemen en verdient bijzondere actie met het federaal bijenplan 2017-2019 (DS 15 mei) , maar een exclusieve focus is niet terecht. Recent studiewerk toont wereldwijd het grote belang van wilde insecten als efficiënte bestuivers. 24 procent van de Europese hommels zit in de categorie ‘met uitsterven bedreigd’. Het intergouvernementeel platform inzake biodiversiteit en ecosysteemdiensten Ipbes publiceerde vorig jaar over bestuivers nog een stevig, publiek beschikbaar rapport voor beleidsmakers. Hommelbioloog Dave Goulson luidt in zijn jongste, erg onderhoudend boek de alarmbel luider dan ooit (DS 26 mei) .

Insecten vormen ook een verrassende bron voor productontwikkeling, design en innovatie. Natuur­lijke aircosystemen in termietennesten bieden ingenieurs nieuwe ontwerpen voor energiezuinige oplossingen. Tal van insecten hebben ook antibacteriële stoffen die interessant zijn. Ze vormen leerrijke studiemodellen voor fundamenteel en toegepast onderzoek.

Nieuwe samenlevingsvormen

Hoe buigen we de berichten van teloorgang en herhaalde alarmsignalen om tot een verhaal van nieuwe kansen voor diverse levensvormen

Sleutelen politieke partijen en onze overheden aan een visie rond biodiversiteit dichtbij en ver weg in de geest van de internationale biodiversiteitsverdragen en -doelstellingen voor 2020? In een geglobaliseerde wereld zijn de producten en diensten die we hier gebruiken vaak afhankelijk van, of nefast voor, ecosystemen en soorten ver weg van het Belgisch grondgebied. Zitten er biodiversiteitsexperts in het kabinet van handel en buitenlands beleid?

Hoe vinden we in het landschap van morgen nieuwe vormen van samenleving tussen fauna, flora en de menselijke bedrijvigheid?

Hoe vinden we in het landschap van morgen nieuwe vormen van samenleving tussen fauna, flora en de menselijke bedrijvigheid? Het belang van diverse levensvormen stopt niet aan de grenzen van natuur- en bosgebieden. De tijdgeest rijpt voor meer beleid rond natuur in de stad, op industrieterrein, ecologische intensivering van landschappen waarin we hoogproductieve landbouw willen bedrijven. Ik heb het niet alleen over sympathieke projecten met een hoekje in de tuin en een bijenhotel. Zorgvuldig omspringen met biodiversiteit en nieuwe kansen scheppen, hoort ook thuis in het mainstreambeleid inzake economie, landbouw, sociaal beleid en volksgezondheid.
Afgelopen week werkten alle Vlaamse ministers samen om de vermaledijde boskaart af te voeren. Het is uitkijken naar actie in de omgekeerde richting om samen gepast en urgent beleid te ontwikkelen tegen de verdere afbraak van het leven op onze planeet binnen en buiten bossen.