Dampoort knapt op. Renovatie zonder budget. Het OCMW financiert voor.
Radicale Vernieuwer.
Veel Vlamingen zitten vast in een kwalitatief slechte woning, maar hebben geen budget om die te renoveren. Een opmerkelijk Gents initiatief helpt mensen hun woning in de Dampoortwijk op te knappen, zonder hen uit de wijk te verjagen.
De Dampoortwijk in Sint-Amandsberg is een typische wijk in de negentiende-eeuwse gordel van Gent, waar de huizen dicht tegen elkaar aan leunen. Sommige zijn opgefrist en getooid met klimplanten en stokrozen, andere verkeren in een opmerkelijk slechte staat.
In Vlaanderen leven 350.000 gezinnen in een kwalitatief slechte woning. Ongeveer 119.000 van hen zijn eigenaar van die woning. Ze worden noodeigenaars genoemd. Ze kochten een woning, vaak omdat ze liever niet huren, maar hebben geen budget om dat huis ooit behoorlijk op te knappen. Ze zitten vast.
‘Ze wonen in hun spaarpot’, zegt Natan Hertogen van Samenlevingsopbouw Gent, terwijl we door de wijk wandelen. ‘Als ze renoveren, doen ze dat in schellekes van een paar honderd of duizend euro. Zo komen ze nergens.’
‘We doen aan stadsontwikkeling van onderuit. Eens binnen bij de mensen, pakken we ook andere problemen aan’
Ja, er is een wirwar aan subsidies en renovatieprogramma’s. ‘Maar – het is ondertussen een cliché – die komen vooral terecht bij de middenklasse. Terwijl eigenaars uit de laagste inkomensgroepen net in de huizen wonen die het dringendst aangepakt moeten worden.’
De truc met het fonds
Om die patstelling te doorbreken, bedachten enkele Gentse organisaties de truc met het rollende fonds. Noodeigenaars krijgen een subsidie van 30.000 euro om hun woning op te knappen. Ze worden bij de hand genomen en intens begeleid, zowel sociaal als bouwtechnisch, om de renovatie aan te pakken. Wanneer ze het huis verkopen, desnoods in de verre toekomst, storten ze de premie terug in het fonds, zodat een nieuw gezin geholpen kan worden.
‘Uiteindelijk doen ze het zelf’, zegt Hertogen. ‘Wij financieren alleen maar voor, zodat ze hun spaarpot niet hoeven kapot te slaan.’ CLT Gent, het consortium van Samenlevingsopbouw, de lokale armoedevereniging SIVI en renovatiebegeleider Domus Mundi, stapte met het voorstel naar de stad en het OCMW, en vond daar geïnteresseerde partners. ‘Zo kon het project Dampoort knapT OP! van start gaan’, zegt Hertogen. ‘Het OCMW neemt de voorfinanciering voor zijn rekening. De voorbije twee jaar werden tien woningen in deze wijk opgeknapt. Nu loopt de werving voor elf nieuwe projecten.’
We stappen de Kunstenaarstraat in en kloppen aan bij Els, een alleenstaande moeder met twee tieners. Els wilde de zolderkamers van haar kinderen opknappen en de onbegaanbare zolder in gebruik nemen, maar miste daarvoor het budget.
Het bredere plaatje
‘Met wat schroom stelde ik me kandidaat voor het project’, vertelt Els. Toen ze werd geselecteerd, werden alle zorgen over de renovatie haar uit handen genomen. ‘Wekelijks kwam Koen van Domus Mundi samen met Ann van SIVI over de vloer. We bekeken samen hoe we het zouden aanpakken. Ik wilde vooral die kamers in orde krijgen, maar zij zagen het bredere plaatje. Ik verwarmde mijn huis met één gaskachel. Zij overtuigden me om centrale verwarming te installeren. We hebben ook geïsoleerd en een nieuwe condensatieketel geplaatst. Dat kon allemaal met dat budget.’
We lopen door haar pas gerenoveerde huis. De kamers van de kinderen zijn nu licht, wit, met veel hout en gezellige mezzanines. ‘Ik ontdekte het comfort van verwarming in elke kamer’, lacht Els. Ze is trots op haar nieuwe huis. ‘Mijn kinderen en ik hebben veel zelf gedaan. Maar zonder steun was dit niet mogelijk geweest. En weet u wat ook fijn is? Met de tien gezinnen die begeleid werden, kwamen we elke maand samen om onze ervaringen uit te wisselen. We deden mee aan een sociaal-artistiek fotoproject in de buurt, met foto’s van voor en na onze verbouwingen. Dat heeft de cohesie in de buurt versterkt. Ik ben hier, ik blijf hier, en dat voelt goed.’
3,6 miljard euro
‘We doen aan stadsontwikkeling van onderuit’, knikt Natan Hertogen. ‘Eens binnen bij de mensen, pakken we ook andere problemen aan. We bekijken of hun energiefactuur naar beneden kan. We helpen met het betalen van rekeningen, en andere moeilijkheden waar mensen tegenaan lopen. Dit is zoveel meer dan een renovatieproject alleen.’
De bedoeling is dat het hier niet bij blijft. Ook andere wijken en steden kunnen dit concept overnemen. ‘We hopen dat de Vlaamse overheid financieel op de kar wil springen. Dit gaat over wonen, energie en armoedebestrijding samen. Vanuit Vlaanderen is de hefboom groter. Je kunt er dan van dromen om al die 119.000 slechte woningen te renoveren.’
Aan 30.000 euro per verbouwing kom je aan 3,6 miljard euro. Een gigantisch budget. ‘Dat klopt’, zegt Hertogen. ‘Maar ook de woonbonus, die vooral de middenklasse ten goede komt, neemt een stevige hap. Dat zijn keuzes. Met een project als dit doe je echt iets aan de problematiek van energiearmoede. Je waardeert buurten op. De subsidies keren op een dag terug . En vooral: je gaat sociale verdringing tegen. Mensen kunnen in hun buurt blijven wonen.’
Tekst: Ine Renson, De Standaard
Beeld: Fred Debrock
