U bent hier

Adopteer eens een straatlamp

Bron: 
De Tijd 21 mei 2018
Dit artikel werd gereproduceerd met toestemming van de uitgever, alle rechten voorbehouden. Elk hergebruik dient het voorwerp uit te maken van een specifieke toestemming van de beheersvennootschap License2Publish: info@license2publisch.be.
Foto Fred Debrock

De technologiefederatie Agoria berekende dat heel Vlaanderen uitrusten met slimme leds 680 miljoen euro kan besparen.

Openbare verlichting kan in Vlaanderen een stuk zuiniger door over te schakelen op leds. Een proefproject, met de steun van de Vlaamse overheid, laat zelfs burgers daarin participeren. 'Het stroomverbruik maximaal beperken vergt een enorme mentaliteitswijziging.' Er zijn 1,3 miljoen straatlampen langs Vlaamse snel-, gewest- en lokale wegen. Dat komt neer op liefst één lamp per vijf inwoners. Geen wonder dat Vlaanderen 's nachts goed te zien is vanuit de ruimte, een stereotiep beeld als over openbare verlichting in ons land wordt gesproken. Het jaarlijkse kostenplaatje is niet mis: bijna 117 miljoen euro in 2017, alleen al voor de energiekosten.

De sector lijkt weinig of niet te bewegen: op enkele procenten na bestaan alle lichtpunten uit de klassieke oranje, energieverslindende gasontladingslampen. In sommige Vlaamse gemeenten is een deel van de armaturen zelfs ouder dan 50 jaar. De technologiefederatie Agoria berekende dat heel Vlaanderen uitrusten met slimme leds 680 miljoen euro kan besparen.

Het contrast met het buitenland is groot. In tal van Europese landen, tot in Polen en Macedonië toe, is er een resem projecten met nieuwe, zuinige ledlampen die soms flexibel worden aangestuurd of uitgerust zijn met snufjes zoals camera's, sensoren allerhande of zonnepanelen.

Toch is ook bij ons achter de schermen van alles aan de gang. Zo zijn de netbeheerders Eandis en Infrax, die de lampen langs de lokale wegen beheren in opdracht van de steden en de gemeenten, en de Vlaamse overheid bezig met het 'verledden' van het lampenpark. Dat is een werk van lange adem: Eandis en Infrax, die 5 procent omgebouwd hebben, mikken voor de volledige 'verledding' pas op 2030. Ze kijken ook naar slimme leds, die individueel vanop afstand kunnen worden aangestuurd om ze te doven en te dimmen.
 
Gedragen door burgers
 

De factuur van 225.000 euro wordt grotendeels gefinancierd door 200 coöperanten.

De kleine coöperatie Pajopower uit Halle zet meer in op minder verbruik dan op de productie van hernieuwbare energie. In 2016 nam Pajopower het initiatief om 445 straatlampen langs vier grote invalswegen van Halle te vervangen door ledlicht. De factuur van 225.000 euro wordt grotendeels gefinancierd door 200 coöperanten, een Europese primeur. Ze worden terugbetaald met het geld dat de stad Halle uitspaart door de lagere stroomrekening. Een brief van Pajopower aan Vlaams minister van Energie Bart Tommelein (Open VLD) over de vele pijnpunten waarop het stootte, leidde tot het project 'Gedragen duurzaam straatlicht' dat de stad Halle bij het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten (PIO) van de Vlaamse overheid heeft ingediend. PIO wil de Vlaamse publieke sector, in de brede zin van het woord, meer laten innoveren. Het programma begeleidt overheidsorganisaties bij het aankopen en financieren van innovatie.

De nieuwe aanpak moet onder meer leiden tot minder energieverbruik, CO2-uitstoot en lichtvervuiling en 'ontzorgde' lokale besturen.

Het project 'Gedragen duurzaam straatlicht' heeft tot doel de aanpak van straatverlichting helemaal te herdenken zodat steden en gemeenten die als een dienst kunnen inkopen bij een derde partij die onder meer instaat voor de apparatuur.

Duurzaamheid, circulaire economie en hernieuwbare energie staan daarbij centraal, net als nieuwe technologieën als slimme leds en lichtmasten met toeters en bellen. En de participatie van burgers, vandaar de 'gedragen' in de naam. Dat wil daarmee verder gaan dan de voorbeelden uit het buitenland, waar 'light as a service' al bestaat. De nieuwe aanpak moet onder meer leiden tot minder energieverbruik, CO2-uitstoot en lichtvervuiling en 'ontzorgde' lokale besturen. Patrick Swyngedouw, de voorzitter van Pajopower, wil nog verder gaan dan louter 'verledden'. 'Het stroomverbruik moet minimaal worden. Donker moet de nieuwe norm worden in Vlaanderen, met dynamische verlichting die aanspringt als iemand langskomt. Dat vergt een enorme mentaliteitsverandering. Vandaar dat je de burgers erbij moet betrekken, hun inspraak moet geven en ze mee moet laten investeren om de weerstand af te bouwen', zegt hij.

Evenwichtsoefening

Eandis stond aanvankelijk argwanend tegenover het project uit vrees dat het buitenspel werd gezet, maar het is blijkbaar voluit op de kar gesprongen.

PIO-adviseur An Schrijvers zegt dat het proefproject nog in een beginfase zit. Het doel is dit jaar de aanbesteding voor te bereiden om dan volgend jaar de test op te zetten. Vanaf 2020 kan het concept worden uitgerold. 'Halle fungeert als proeftuin voor de rol van de verschillende partijen', vult Elise Steyaert, projectleider energie-efficiëntie van het Vlaams Energiebedrijf (VEB), aan. 'We willen de test zo snel mogelijk starten.' Het VEB is een betrokken partij, naast Halle, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, de netwerkorganisatie i- Cleantech Vlaanderen en Eandis, met op de achtergrond onder meer het kabinet-Tommelein.

Eandis stond aanvankelijk argwanend tegenover het project uit vrees dat het buitenspel werd gezet, maar het is blijkbaar voluit op de kar gesprongen. Dat beaamt woordvoerder Simon Van Wijmeersch. 'We gaan ten volle voor de ambitie van dit project.' Tegelijk wil Eandis elk nieuw financieringsinitiatief voor de ombouw van verlichting kritisch benaderen. 'Vooral om de lokale besturen, onze aandeelhouders, bij te staan en correct te kunnen adviseren als technische partner.'

Patrick Swyngedouw van Pajopower: 'Met het PIO-project begeven we ons op glad ijs. Het wordt een heuse evenwichtsoefening, maar als ik zie wie rond de tafel zit, geloof ik erin.'

Mechelen gooit het dan weer over een andere boeg: de stad gaat voor een proefproject in zee met Eandis, dat voor 1 symbolische euro de openbare verlichting overneemt, die versneld moderniseert en de energiebesparing doorschuift naar de stad. In het Vlaams Parlement trekt de N-VA aan de kar om via nieuwe regels nog meer lokale besturen aan te zetten tot zuiniger verlichting.

LAMPEN IN CIJFERS

Aantal straatlampen in Vlaanderen: 1,3 miljoen, waarvan 1,16 miljoen langs lokale wegen en 145.000 langs snel- en gewestwegen. Dat is één lamp per vijf inwoners.

Aantal ledlampen: 5 procent van het totaal.

Geïnstalleerd vermogen: 137,5 megawatt.

Jaarlijks stroomverbruik: 508.000 megawattuur (1 procent van het totaal in Vlaanderen). Het cijfer is een schatting, want meters ontbreken meestal.

Factuur: 117 miljoen euro in 2017 (alleen de energiekosten).